Liliya Terzieva is Lector Designing Value Networks aan De Haagse Hogeschool. Op 2 april 2024 sprak zij haar inaugurale rede ‘Collaborative futures: navigating value networks for lasting impact’ uit. Dezelfde dag verscheen ook het boek ‘Samen maatschappelijke transities aanpakken’ over transitiemanagement en het ontwikkelen van netwerken, dat ze schreef samen met Katinka Bergema en Christine De Lille.
Jochem Galama is ontwerper en visual design thinker en als praktijkpartner aangesloten bij ESC. Zijn bedrijf Contour Industrial Design Solutions bestaat in 2025 vijfentwintig jaar.
Dé grote sprong die het Expertisenetwerk Systemisch Co-Design in het derde jaar van zijn bestaan heeft gemaakt, is dat het is gelukt om onzichtbare kennis zichtbaar en aanraakbaar te maken. Dit gebeurde tijdens de ontdekkingstocht die lector Liliya Terzieva en ontwerper Jochem Galama samen maakten, op zoek naar hoe ‘de werking van systemen’ te vertalen naar een kennisproduct dat in de praktijk toepasbaar is.
“Je kan het aanraken en je kan ermee spelen. Dat heeft Jochem fantastisch ontworpen”, zegt Liliya. De samenwerking resulteerde niet alleen in een prachtig mechanisch model, maar bracht nog iets: “Ik zie nu nog beter de waarde van praktijkpartners. De zoektocht met Jochem heeft me opgetild naar een nieuw niveau van begrip”, zegt Liliya.
Jochem, vertel. Hoe maak je een lector zo enthousiast?
Jochem: “Het wetenschappelijke onderzoek van Liliya en mijn ontwerpen gaan over hetzelfde onderwerp: hoe een systeem werkt en hoe je met gezamenlijke interventies tot verbeteringen kunt komen. Mijn ontwerpen helpen bij het ontdekken wat jouw kijk is op een situatie, wat je daarin voelt en ervaart en hoe je dat kunt overbrengen. Alle stakeholders krijgen een stem en rol in het proces.”
Liliya: “Dat past zo goed bij ons onderzoek, waarin we kijken naar multistakeholder interacties en waarbij we te maken hebben met onzekerheden en complexiteit.”
Waarom deed je mee met de ESCall-regeling?
Jochem: “De ESCall gaf mij de kans om een conceptueel idee voor een systemische interventie te verkennen. ESC koppelde me aan Liliya.”
Welke ervaring breng je mee?
Jochem: “Mijn opdrachtgevers begeleid ik bij het inzichtelijk maken van gelaagde, multistakeholder vraagstukken als innovatie, strategie, verandertrajecten of aanbestedingen. Hoe verschillend de organisaties ook zijn, in hun problematiek zie ik veel overeenkomsten: mensen hebben een beperkt perspectief, waardoor het zicht op het hele systeem ontbreekt. Daardoor overzien managers de effecten van een beslissing niet. Een van mijn opdrachtgevers is KLM. Met de inzet van visuele ontwerpen heb ik KLM geholpen om de communicatie en processen tussen de afdelingen en lagen in de organisatie te verbeteren.”
Liliya: “Een goed voorbeeld van een organisatie waar de systemische problemen onzichtbaar waren. Het laat zien hoe belangrijk het is om het hele systeem te kunnen waarnemen, zichtbaar te maken welke specifieke rol ieder daarin speelt en wat voor impact dat heeft op anderen.”
Hoe hebben jullie de abstracte theorie vertaald naar de praktijk?
Liliya: “Jochem heeft een model ontworpen dat de relaties in systemen en de dynamiek in systemen zichtbaar maakt. Het is een visuele representatie van het systeem, vanuit een holistische kijk. Het laat de opkomst van andere subsystemen zien en het creëert bewustzijn van de impact die ze op elkaar hebben.”
Wat je hebt gemaakt ziet eruit als een 3D-model. Hoe werkt het?
Jochem: “Het is een ‘mechanical systemic twin’. We noemen het geen 3D-model, maar een 4D-model, omdat je niet alleen de systemische omgeving en de spelers daarin ziet, maar ook een vierde dimensie: beweging. Dat heb ik vormgegeven met tandwielen: als je aan een radertje draait, komt het hele systeem in beweging. Je voelt het krachtenspel. Je ziet dat de elementen ondanks hun verschillende vormen in elkaar moeten passen. Tegelijkertijd zie je ook dat er ruimte nodig is voor de elementen om te kunnen bewegen. Het model helpt om te ontdekken waar de ruimte zit voor verbeteringen en dat te bespreken.”
Liliya: “Zo werkt het ook in samenwerking tussen mensen. Een kleine actie van een medewerker heeft invloed op het systeem. Op alle niveaus kun je interventies doen. Dat inzicht helpt om te komen tot een meer democratische aanpak van transities. Empower the people!”
Wat was het meest bijzondere aan jullie samenwerking?
Jochem: “Het woord dat het eerste bij me opkomt is ‘co-reflectie’: samen reflecteren binnen een situatie, wat je daarin ziet, wat het voor je doet of zou kunnen doen. Dat is de belangrijkste waarde die ik uit mijn gesprekken met Liliya heb gehaald. Liliya’s reactie op mijn mechanical twin bracht andere waarden ervan aan het licht, die weer nieuwe reacties van mijn kant opriepen. Het is precies wat ik met het model wil bereiken. Een soort Droste-effect.”
Liliya: “Dat maakte het voor mij ook echt waardevol. Het instrument helpt om de theorie te toetsen in de praktijk, erover te praten en ervan te leren. Hebben we de principes van het systemische goed in beeld? Gebeurt er in de praktijk wat we verwachten? De zoektocht met Jochem heeft me opgetild naar een nieuw niveau van begrip.”
Is het model al beschikbaar?
Jochem: “Zeker. In oktober heb ik het prototype gepresenteerd tijdens de Dutch Design Week. Dat was leuk: er was veel publiek en ik leerde het verhaal steeds beter te vertellen. Ik merkte dat de bezoekers er veel in herkenden. De behoefte aan een mechanical twin leeft. Ik ben nu bezig met het ontwerpen van een reeks visuele begeleidingsmethoden voor verschillende situaties.”
Liliya: “Begin 2025 verschijnt er ook een ESC-publicatie met alle resultaten van de ESCalls.”
Wat staat er op het programma voor 2025?
Liliya: “Dit jaar richt ik me op de transities in de voedselindustrie en in het onderwijs. Het model ga ik inzetten om zichtbaar te maken wat de kracht is van de menselijke factor in deze sectoren.”
Jochem: “Ik kijk ernaar uit om het model te gebruiken bij nieuwe opdrachtgevers en het te verrijken met andere functionaliteiten.”
Liliya: “De ESCall is afgerond, maar onze samenwerking gaat door.”
Tekst door: Helen Jochems, MbH communicatie
